Gazeteciler yoksulluk kıskacında

Bu yıl da gazeteciler tutuklama, gözaltı, sansür ve baskı ile 3 Mayıs’a giriyor. Ekonomik bunalımla birlikte yoksulluğun arttığı bu dönemde düşük ücret ve güvencesiz koşullarda gazetecilik mesleği ayakta kalmaya çalışıyor.

Türkiye Gazeteciler Sendikası (TGS) tarafından hazırlanan 2023-2024 Basın Özgürlüğü Raporu 3 Mayıs Dünya Basın Özgürlüğü gününde kamuoyuyla paylaşıldı.

Raporun ana teması bu sene gazeteci yoksulluğu oldu. Düşük ücret, uzun çalışma saatleri ve örgütsüzlüğe zorlanan basın çalışanlarının yaşadığı yoksulluğun boyutlarını “Yoksulluk Araştırması: Ekonomik ve Sosyal Düzey Anketi” ile ortaya koymaya çalışıldı.

Güncel bilanço

Raporda, yürürlüğe girdiği 2022 yılından bugüne gazetecilere yönelik ciddi tehdit yaratan, TCK 217/A “Halkı Yanıltıcı Bilgiyi Alenen Yayma” suçunun güncel bilançosunu da paylaştı.
Ayrıca işgal altındaki Filistin topraklarından dünyaya haber geçmeye devam eden gazetecilerin yaşadıklarını “Gazze’deki Gazetecilere Yönelik Savaş” başlıklı yazısıyla aktaran Uluslararası Gazeteciler Federasyonu (IFJ) Genel Sekreter Yardımcısı Tim Dawson’un da makalesi yer alıyor.

Raporda öne çıkanlar:

TGS verilerine göre son bir yılda en az:

Gazeteciler Yoksul
Rapor içinde oldukça kapsamlı bir şekilde paylaşılan anket verilerinde aşağıdaki başlıklar öne çıkıyor:

*14 gazeteci cezaevine girdi. Bugün itibarıyla 16 gazeteci gazetecilik faaliyeti nedeniyle cezaevinde.

*69 gazeteci gözaltına alındı. Gazeteciler toplamda 153 saatlerini gözaltında geçirdi. 52 gazeteci ise haklarında açılan soruşturmalar nedeniyle ifade verdi.

*66 gazeteci fiziksel saldırıya uğradı. 26 gazeteci sözlü olarak tehdit edildi.

*183 ceza davası ve toplam değeri 2.690.000 TL olan 21 tazminat davası görüldü.

*Ceza yargılamalarında toplamda 47 yıl 1 ay 24 gün hapis cezası ve 31.160,00 TL adli para cezasına hükmedildi. 60 gazeteci beraat etti.
*Tazminat davalarında toplam değeri 130.000 TL olan 2 dava kısmen kabul edildi. Bu davalarda toplamda 45.000 TL tazminata hükmedildi. Toplam değeri 720.000 TL olan 7 dava ise reddedildi.

*5 site erişime engellendi. 395 haber içeriğinin URL bazında engellenmesine, 191 haber içeriğinin içerikten çıkarılmasına, 14 haber içeriğinden isim veya fotoğraf çıkarılmasına karar verildi. Ayrıca 3 konuda unutulma hakkı kapsamında karar verildi.

*RTÜK tarafından basın yayın kuruluşlarına gazetecilik faaliyetleri nedeniyle 38 ayrı idari para cezası karar verildi, toplamda 40.744.956,00 TL idari para cezası kesildi. 16 defa yayın durdurma kararı verildi. TELE1’in ekranı 7 gün süreyle karartıldı.

Verilerle Dezenformasyon Suçu (Ekim 2022- Nisan 2024)

40 gazeteciye toplamda 46 soruşturma açıldı.

10 gazeteci gözaltına alındı.

4 gazeteci tutuklandı.

Soruşturmalar neticesinde 14 dava açıldı. 5 davada beraat kararı verildi. Bir dava ise 10 ay hapis cezasıyla sonuçlandı. 8 davada ise yargılama devam ediyor.

14 soruşturmada takipsizlik kararı verildi, 18 soruşturma devam ediyor.

Ekonomik ve sosyal haklar bağlamında ise tablo şöyle:

2022 yılı resmî genel işsizlik oranı %9,4 ve yüksekokul ve fakülte mezunları içinde işsizlik oranı %9,8 iken gazetecilik mezunları arasındaki işsizlik oranı %12,7 oldu.

2023 yılında da gazetecilik mezunları (%12,7), sosyal hizmetler (%21,5) ve imalat ve işletme (%15,6) mezunlarının ardından en yüksek işsizliğe maruz kalan üçüncü kesim olmayı sürdürdü.

Yoksulluk, işsizlik ve güvencesizliğin sektörde neden olduğu karamsarlığı TGS, yürüttüğü başarılı örgütlenme kampanyaları ile dağıtmaya çalışıyor. Sendikanın yetkili olduğu işletme sayısı bu dönemde 19’a çıktı.

İşverenlerin sendika karşıtı tutum ve ısrarı bu dönemde de devam etti. TGS’nin Hürriyet gazetesi, Halk TV ve Discovery Channel’daki yetki davaları çeşitli aşamalarda sürüyor. Sputnik Türkiye bürolarındaki grev ise 17 Ağustos 2023 tarihinden bu yana devam ediyor. 

1.    Ücretler, özellikle yetkisiz işyerlerinde yoksulluk sınırının altında kalmaktadır. Toplu iş sözleşmeli işyerlerinde yoksulluk sınırının üzerinde net kazancı olanların oranı %25,4 iken, yetkisiz işyerlerinde bu oran sadece %4,2’de kalmaktadır.

2.    Katılımcıların, ücretleri dışında çoğunlukla ek gelirleri yok.

3.    Özellikle yetkisiz işyerlerindeki üyelerin yaklaşık yarısı, geçinmek için ailesinden maddi destek almaktadır.

4.    Özellikle yetkisiz işyerlerindeki üyelerin yarıdan fazlası, aylık geliriyle tüm ihtiyaçlarını karşılamakta zorlanmaktadır.

5.    Her iki grupta da katılımcıların 1/4’ünden fazlası, temel ihtiyaçlarını karşılamak için aylık en az 30.000 TL’ye ihtiyaç duymaktadır.

6.    Katılımcıların 3/4’ü geçinmek için bir ek iş yapmıyor ancak fırsat olsa yapmaya hazır.

7.    Gelirlerinin büyük bölümü barınma/kira, ulaşım ve beslenme/gıdaya harcanmaktadır.

8.    Katılımcıların önemli bir kısmı kendisini yoksul hissederken, çoğunluğu da kendisini düşük gelir grubunda görmektedir.

9.    Sosyal ve kültürel gelişim için katılımcıların ayırdığı aylık bütçe geçen yıla kıyasla ciddi oranda azalmıştır.

10. Ülkedeki ekonomik durum sadece yetkili işyerlerindeki sözleşmeleri değil, yetkisiz işyerlerindeki ekonomik ve sosyal hakları da baskılamaktadır.

11. Katılımcıların büyük çoğunluğu geçen yıla kıyasla alım gücünün düştüğünü ifade etmekte. Her iki grupta da katılımcıların neredeyse tamamı, enflasyon nedeniyle geçen yıla kıyasla gelirinin eridiğini söyledi.

12. Ankete katılanlar için sıfır ya da ikinci el ev veya otomobil almak yakın vadede mümkün değil.

13. Katılımcıların yarısı kirada yaşamakta. Çoğunluğu, yaşadıkları evde tek gelir getirenin kendileri olmadığını beyan etmekte.

14. Hem yetkili hem de yetkisiz işyerleri anketinde gazetecilerin yarısından fazlası, fırsatı olsa daha iyi bir ücret karşılığında gazeteciliği bırakmaya hazır.

15. Katılımcılar için ülkedeki en önemli sorun ekonomi. Adalet ikinci sırada geliyor.

16. Yetkisiz işyerleri anketine katılan üyeler, ciddi oranda toplu iş sözleşmesi ve daha iyi haklar talep etmekte.

Araştırmanın tamamını okumak için tıklayın.