KAYY-DER’İN GAĞAN GECESİ COŞKULU GEÇTİ

KAYY-DER, 2022 Gağan gecesini İstanbul Ümraniye’de kutladı. Program kapsamında kılamlar söylendi, tiyatro gösterisi yapıldı ve yöresel yemekler paylaşıldı.

1990 yılında kurulan ve sosyal-kültürel çalışmalarıyla dikkat çeken Kiğı, Karakoçan, Adaklı, Yayladere, Yedisu ilçeleri Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği (KAYY-DER) İstanbul Ümraniye’de Gağan gecesi düzenledi.

Fransa’nın Paris kentindeki Ahmet Kaya Kürt Kültür Merkezi’ne yönelik gerçekleştirilen silahlı saldırıda hayatını kaybeden üç kişinin anılarak başlandığı programa, Halkların Demokratik Partisi (HDP) İstanbul İl Eş Başkanları İlknur Birol, Ferhat Encü, Yayladere Belediye başkanı Sabri Akyürek, Ataşehir belediye başkan yardımcısı Hüseyin Hışman, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Ümraniye İlçe Başkanı Zeynel Kızılkaya, Bingöl İl Genel Meclis üyesi İmdat Morsümbül, Bingöl İl, ilçe ve köy dernek başkanları katıldı.

“HALKIMIZ SANDIKTA TOKADI ATACAKTIR”

Etkinlikte konuşan HDP İstanbul İl Eş Başkanı Ferhat Encü Paris’te gerçekleştirilen saldırıya değinirken, “Kürtleri hedef gösterenler Fransa’da üç canımıza mal oldu. Her gün savaş politikalarından beslenen AKP/MHP faşizminin yaratmak istediği kaosu hep beraber mücadele ederek ortadan kaldıracağız. Tokadınız ancak korkaklığınızı göstermektedir. Özgürlüğü savunan herkes sandıkta o tokadı atacaktır” ifadelerini kullandı.

“BİZ KAZANACAĞIZ”

HDP İstanbul İl Eş Başkanı İlknur Birol ise yaptığı konuşmada “Elimize de vursalar, kalbimizden de vursalar, kanımızı da akıtsalar, emin olun bunları İstanbul’a gömeceğiz. Sizler önümüzdeki günlerde karabasan gibi üstümüze çökmüş olan bu faşist zihniyeti kenara atacaksınızdır. Ve onların siyasi hayatları, mezarlıkta baş uçlarında yazacak ‘bizi Halkların Demokratik Partisi, devrimciler, Kürtler, kadınlar gömdü bu mezara’ diyecekler. Emin olun gidecekler, biz kazanacağız” dedi.

KOMA JINEN KAYY-DER’E COŞTURDU

KAYY-DER bünyesinde kurulan KOMA JINEN KAYY-DER’e gurubu, yöresel giyimleri, okudukları klamlar ve oyunları ile coşturdu.

Ses sanatçıları Alican Bilgin, Baran Bozyel, Divana Dengbej gurubu ve Kalık Fatık tiyatrosunu canlandıranlar ayakta alkışlandı.

Program, kılamların söylenmesi ve tiyatro gösterisi ile sona erdi.

GAĞAN NEDİR?

Kayy-der Gağan gecesinde Gağan’nın hikayesini İş insanı İrfan Tekçi anlattı.

Gağan: Unutulmaya yüz tutmuş bölge kültürü açısından önemli kutlama günlerinden yöremizin bir geleneğidir

Gagan, özellikle eski Dersim coğrafyası başta olmak üzere Kürt coğrafyasının birçok yerinde kutlanan önemli bir yardımlaşma ve dayanışma geleneği olarak geçmişten günümüze kadar gelebilmiş eski bir gelenektir.

Gağan cana, rızka, aydınlığa, paylaşmaya, dostluğa, barışa, hak ve hukuka saygı duyulup tüm insani değerlerin, koruma altına alınıp yaşatma geleneğidir.

Gağan, aralık ayının üçüncü haftasında başlar ve ocak ayının ikinci haftasına kadar sürebilir. Gağan, çetin geçecek kış günlerinin karşılanması olarak da yorumlanabilir.

Gençler sabah erkenden kalkarlar, en güzel elbiselerini giyinerek tanınmayacak derece de kendilerini özenle giysi ve kostümlerle kamufle ederler.

Kal (ihtiyar adam) eşliğinde kapı kapı dolaşarak yemek malzemesi ve hediyeler toplamaya giderler. Toplu bir şekilde, habersizce her evin kapısına giderek “Gağanınız kutlu olsun” diye selamlarlar. Kılamlar maniler eşliğinde, uğranılan evlerde Kalık’u Pirek oyunu oynanır. Oyunun aktörleri yaşlı adam kılığına giren Kal, kadın elbiseleri giydirilmiş gençlerden biri olan eşi fatik – Pirek ve onları korumakla yükümlü, yüzünü soba kurumu isi ile siyaha boyamıştır. Kendilerini tanınmayacak şekilde özenle giysi ve kostümlerle kamufle ederler ve hediyelerini alırlar. Hediyeler daha çok ceviz, kuru üzüm, kayısı kurusu, elma ve armut kurusu, un, tereyağı, bulgur ve benzeri şeyler olur.

Akşamdan geceye kadar toplanan yiyecekler, tercihen köyün maddi durumu kötü olan eve giderek pişirilir. O ev halkıyla gençlere ziyafet verilir. Kalan malzeme ve yiyecekler bir kısmı o evde geri kalanlar da yoksul ailelere dağıtılır. Genelde un’dan yapılan helva veya zerfet yemeklerdir. Zervet veya parxaç adı verilen hamur, yağ ve sarmısaklı ayrandan oluşan yemek pişirilir ve yenir.

Evlerde ise dani (dövülmüş buğday) pişirilir. Dani’nin bir kısmı yenir ve çocuklara dağıtılır. Bir kısmı ise ipliğe geçirilerek hayvanların bulunduğu ağılın direklerine asılır, hayvanlar da nasibini alır.

Gağan bu yönüyle toplumsal dayanışmanın en eski örneklerinden biridir.

Aynı zamanda yoksul olan aileler ve çocukları mutlu etmek, dayanışma, paylaşım ve eski yılı neşeli bir şekilde uğurlayıp, yeni yıla güzel bir başlangıç yapmak amacı taşır.

Hristiyanların nikolausu ve Ermenilerin yılbaşı kutlaması olan gağanti ile benzerlik gösterse de öz ve öz Dersim kültürüdür. Yılın gecelerinin en uzun olduğu günlerine denk gelmesi sebebiyle birçok halkın dönemsel olarak benzer gelenekleri de vardır. Elbette aynı coğrafyayı paylaşmış olan halkların birbirinin kültürlerinden etkilenmesi, alış-verişleri normaldir ve bu anlaşılabilir. Fakat bu tören ve kutlamaların amaç ve şekillerine bakıldığında arasındaki farklılıklar kolayca kendini göstermektedir. Aynı dönemlere denk gelmesi ve benzerlikler aynı şeyler oldukları anlamını çıkarmaz.

Sonuç olarak; Gağan kutlaması yöremizin de içinde bulunduğu eski Dersim’ in eski dönemlerden beri kutladığı bir ritüel olup günümüze kadar gelmiş bir gelenektir.

Gağanınız kutlu olsun.

Gaxandê we pîroz be.

Gağanê sıma bımbarek bo