Anadolu, dünyanın en eski yaşam beşiklerinden birisidir. Binlerce yıldır bu coğrafya; hem çok tanrılı hem de İslamiyet, Hristiyanlık, Yahudilik gibi dinler ve Türk, Kürt, Rum, Ermeni, Süryani, Azeri, Laz, Çerkez, Gürcü, Terekeme gibi yüzlerce halk için barınak olmuştur. Bu ortak vatanda, her halkın kendine özgü dili ile tüm yaşamını içine alan bir kültürü olmuştur.

İnsan psikolojisi gereği olarak, herkes önce kendisini ve kendisine yakın olanı sever.

Fakat, bence bu doğal “ben” duygusu, bireysel bir tercih sayılmalı ve toplumsal yaşama hiç yansımamalı. Çünkü toplumlar; eğer eşitlikçi anlayış ve karşılıklı saygı içinde olurlarsa, ancak o zaman pek çok farklılığı huzur içinde bir arada yaşatabilirler.

Bir ülkede bir grup: “Bu coğrafya bizim, biz ne istersek olur!” anlayışıyla, ‘diğer’ gruplara ait; dili, dini, inancı, müziği, kültürü görmezden gelerek yok sayarsa… Onların yaşadıkları, köy, mahalle, semt, kent, bölge, dağ, ova adlarını değiştirir, çocuklarına vermek istedikleri isimleri sınırlayıp yasaklarsa bu anlayışa ne denir?

Sanırım buna kötücül anlayış demek yeterlidir.

Katılımcılığı, çoğulculuğu, çeşitliliği, istekliliği yok eden, sindiren, susturan, sadece kendi doğrularını dayatan tepeden inmeci tekçi kötücül bir anlayış…

Kötücül anlayışın olduğu ülkelerde egemen güç; en çok kendi dilini, inancını, yaşam tarzını, müziğini, kültürünü sever ve bu değerlerini asimile etmeğe çalıştığı diğer farklılıklara dayatır.

İşte bu dayatmalar, doğal olarak diğer grupların tepkileriyle karşılaşır ve dirence dönüşür. Bu direnç sonucunda da çatışmalar, baskılar ve acılar başlar.

İşte bu acılardır; öfke-kine dönüşüp bireysel ve toplumsal belleklere kazınan, bunlardır unutulmadan geleceğe kötü miras olarak taşınan.   

***

“Hatırlamak, bir buluşma biçimidir” der Halil Cibran.

Herkesin derinlerinde örtük bellekleri vardır, buralarda depreşir tüm içtepi, fısıltı, coşku ve acıları…

Herkesi en çok bu yaraları yaralar, bu coşkuları oyalar.

İşte, tüm bu içeride baskılanıp saklananların dile gelmesidir yüzleşmek.

Her insan dile getirirken; dinleyenle, halden anlayanı ile buluşur, onlarla çoğalır, iç çatışmaları sönümlenir, huzur ve barışa kapısı aralanır.

 İki dünya savaşı, uzunca yıllar da soğuk savaş yaşamış olan insanlık; öfke-kin-düşmanlık gibi belleklere kazınacak yaralar oluşmasın diye hep çareler aramıştır. “Çocuk Hakları Sözleşmesi” de bu çarelerden biri olarak karşımıza çıkar.

“Çocuk Hakları Sözleşmesi”, Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun 20 Kasım 1989 günkü oturumunda kabul edilmiş ve 2 Eylül 1990’da da yürürlüğe girmiştir.

Sözleşmenin amacı: geleceği kuracak olan çocuklar arasında her tür  ayırımcılığı engellemek ve onlara eşitlikçi bir anlayışla: insan haklarını vermektir.

Bu hak-hukuk sözleşmesi, amacına ulaşmak için tüm taraf devletlere bazı sorumluluklar yükler.

Türkiye, bu sözleşmeyi 14 Ekim 1990’da imzaladı ve 27 Ocak 1995’te Resmî Gazete’de yayımlayıp yürürlüğe koydu. Fakat, imzalarken de bu sözleşmenin üç maddesine ‘çekince’ koymayı unutmadı!

Çekince konan maddeler ülkemizdeki azınlık çocukları, özellikle de ülke çocuk nüfusu içinde önemli bir yer tutan Kürt çocukları içindi.

İşte, “biz et ve tırnak gibiyiz” dedikleri için çekince konan o maddeler:

Madde 17: Kitle iletişim araçlarının azınlık grubuna veya bir yerli ahaliye mensup çocukların dil gereksinimlerine özel önem göstermeleri konusunda teşvik edilmesi. 

Madde 29: Çocuğun anne-babasına, kültürel kimliğine, dil ve değerlerine, çocuğun yaşadığı veya geldiği menşe ülkenin ulusal değerlerine ve kendisininkinden farklı uygarlıklara saygısının geliştirilmesi.

Madde 30: Dini ya da dilsel bir azınlığa ya da yerli halka mensup bir çocuğun, kendi kültüründen yararlanma, kendi dininin gereklerini yerine getirme ya da kendi dilini kullanma hakkından yoksun bırakılmaması.

Bu çekinceler, ülkemizde bulunan birçok etnik kültürün çocukları için;  dil, eğitim, kültür hakları kısıtlamasıdır. Fakat sözleşme, her çocuğun kendi anadilinde eğitim alma hakkı olduğunu ilan ediyordu. Demek ki, çekinceler, sözleşmenin amacı ve demokratik özü ile de bağdaşmıyor.

Çünkü, bir örgün eğitim kurumunda okutulup öğretilmeyen anadiller ve kültürler zamanla unutulup kaybolur. 

Çünkü bir kültürün yok olması, o toplumun da gelecek zamanda yok olması demektir.

Çünkü, bu engellemeyle, anadili dışında bir dil bilmeyen ebeveynler ile çocukları-torunları arasındaki iletişim bağı koparılıyor. Ayrıca böyle bir eğitime karşı olanların çocuklarını da eğitim dışı bırakıyor.

Çünkü bir dili, onun kültürünü yok eden asimilasyondur bu! Ve suçtur.

Eğer bir çocuğun ait olduğu topluluğun dili ve kültürünü öğrenmesi temel bir insan hakkıysa (ki, öyledir), o halde bu hizmet, her çağdaş devletin öncelikli bir görevidir.

Her çağdaş devlet, tüm çocuklara ayrımsız olarak kendi anadillerinde, bilimsel ve parasız bir örgün eğitim sağlamalıdır.

Demokrasiler; katılımcılık, çoğulculuk, çeşitlilik içinde ve istekli olarak verilen emeklerle gelişirler.

Eşit, özgür, mutlu ve barış içinde bir yaşam sürmek isteyen her ülke, öncelikle içindeki farklılıkları saygın birer zenginlik saymalı, onlara eşit hizmetler sunmalıdır.

Şimdilerde, 4-5 yaşlarındaki çocukların, 2-3 dili kolayca öğrendiği ve bu çocukların hem okulda hem de iş yaşamında daha başarılı olduğu gerçeği tartışmasız kabul ediliyorken…

Ve şimdilerde uygar dünya çok dilli eğitim sistemlerine yönelmişken… 

Niçin bizim ülkemizde de çift dilli veya çok dilli eğitimi başlatacak bir süreç başlatılmaz!

***

Şimdi de bazı kolay sorularla yazımızı sonlandıralım:

“Çocuk Hakları Sözleşmesi” bir hak-hukuk sözleşmesi midir?

Peki, bu sözleşmenin imzacısı olan ülkemizde: Kürt, Laz, Çerkez, Gürcü gibi farklı kimlikli çocuklar niçin kendi anadillerinden eğitim alamıyor? 

Peki, Türkiye niçin bu hak ve hukuk sözleşmesine koyduğu ayrımcı-ırkçı çekincelerini kaldırmıyor?

Ve çok çok kolay üç soru daha:

Bu sözleşmedeki insan haklarını isteyenler mi bölücü?

Yoksa bu sözleşmeye bu çekinceleri koyanlar mı bölücü?

Söyleyin bakalım kimdir ayrılıkçı ve bölücü?!

Emin Toprak- DOSTÇA